Obesitas en overgewicht worden in de volksmond door mekaar gebruikt. Soms wordt ook de term 'zwaarlijvigheid' gebruikt. Hiermee wordt obesitas bedoeld.
Bij overgewicht  (BMI tussen 25 en 30: zie verder) is er minder risico op het ontwikkelen van hartziekten en suikerziekte dan bij obesitas (BMI boven de 30). Overgewicht en obesitas zijn te wijten aan een overdreven vetophoping in het lichaam.

Obesitas is een chronische ziekte die vele oorzaken kent: sociale, psychologische, economische, metabole en omgevingsfactoren spelen een rol. Meestal is een combinatie van factoren aanwezig. Obesitas is schadelijk voor het hele lichaam, omdat de normale stofwisseling en de werking van vele organen verstoord wordt. Het aantal mensen met obesitas is de laatste 20 jaar zo sterk toegenomen, dat de Wereld Gezondheidsorganisatie (WHO) zelfs spreekt van een epidemie. Hoewel zwaarlijvigheid voor een deel erfelijk bepaald is, moet de recente sterke toename ook verklaard worden door een gewijzigd leefpatroon en eetgedrag.

Het probleem van obesitas neemt zowel bij kinderen als bij volwassenen toe.
Dit zijn de globale cijfers voor de Westerse landen:
- ongeveer 1/3 van de volwassenen is obees
- ongeveer 2/3 van de mensen heeft tenminste enige mate van overgewicht

BEPALEN VAN OVERGEWICHT

Voor volwassenen wordt sinds jaar en dag de BMI (Body Mass Index) gebruikt als maat voor het bepalen van overgewicht. BMI is het gewicht (in kilogram) gedeeld door de lengte in het kwadraat (in meter). Bepaal of u al dan niet te maken heeft met overgewicht via de BMI-calculator.

Ook voor kinderen is de BMI een snelle en gemakkelijke methode om overgewicht te bepalen. Daarvoor moeten wel aangepaste grenswaarden worden gebruikt. Tijdens de groeifase (tot en met 21 jaar) verandert namelijk de hoeveelheid vetweefsel. Bovendien is de BMI bij kinderen geslachtsafhankelijk: meisjes hebben gemiddeld een iets hogere BMI dan jongens. Bepaal of je kind een gezond gewicht heeft met deze BMI-calculator.

BMI en GEWICHTSCATEGORIEEN

Aan de hand van de BMI kunnen we overgewicht en obesitas in categorieën indelen :

Let wel : BMI maakt geen onderscheid tussen spier- en vetmassa. Hierdoor kunnen sporters een te hoge BMI waarde hebben zonder dat zij een te hoge vetmassa hebben. Het mag duidelijk zijn: spiermassa is gezonder dan vetmassa.

VETVERDELING

De vetopstapeling is anders verdeeld bij mannen als bij vrouwen en zorgt voor specifieke complicaties.

Vooral bij mannen situeert de ophoping van de vetcellen (adipocyten) zich voornamelijk ter hoogte van de buik. In dat geval heeft men het over ‘appelvormige’ of androïde obesitas.

Vooral bij vrouwen nestelen de vetcellen zich eerder op de heupen en dijen. Dat is de zogenaamde ‘peervormige’ of gynoïde obesitas.

Wie een te hoge vetopstapeling heeft in de buikstreek, heeft meer kans om hart-en vaatziekten of suikerziekte te krijgen.

Om die vetopstapeling te meten, kunnen we gebruik maken van de middelomtrek. De middelomtrek bekijkt hoeveel vetmassa zich rond de middel bevindt. Om de middelomtrek juist te meten meet men met een lintmeter het smalste deel van de middel tussen de onderste rib en de bovenkant van het heupbeen.  Het is belangrijk te meten als men uitademt. De lintmeter mag niet te strak aangespannen zijn en hij moet evenwijdig zijn met de grond.

Lees meer

Lees minder

Gewichtstoename ontstaat door een langdurig, veelal subtiel, onevenwicht in de energiebalans. Zowel genetische, biologische, psychosociale en omgevingsfactoren beïnvloeden de energiebalans.

Het lichaam heeft energie nodig om goed te kunnen functioneren. Die energie halen we uit de voeding. Als je precies zoveel eet als je lichaam nodig heeft, blijf je op gewicht. Eet je meer en beweeg je te weinig dan komt er een onevenwicht, dan wordt de extra energie opgeslagen onder de vorm van vetweefsel. Hoe meer je beweegt, hoe sneller je stofwisseling wordt. Ook op de momenten dat je niet beweegt. De oorzaak van obesitas is eigenlijk gedurende een lange periode meer energie opnemen dan er verbruikt wordt.

De balansberekening bij obesitas komt overeen met : 1 kilogram = 7000 Kcal. Dat wil zeggen: als we 1 kg verzwaard zijn, hebben we 7000 kcalorieën teveel opgenomen via voeding of minder verbruikt.

Maar, obesitas is niet alleen het gevolg van een overdreven inname van voeding. Het is een combinatie van vele factoren zoals: overmatige voeding, tekort aan fysieke activiteiten(te weinig sport), genetische voorgeschiktheid, overmatig alcoholverbruik, schildklierproblemen, bepaalde medicatie en psychische gevolgen.

Te veel eten

Het voedselaanbod is heel wat hoger dan vele jaren geleden. Er is de invloed van reclame, er zijn de snoep- en frisdrankautomaten op iedere hoek van de straat, zelfs op scholen. Er wordt veel gebruik gemaakt van fastfood maaltijden, waarvan niet altijd gekend is hoeveel calorieën ze bevatten.

Heel wat kant en klare maaltijden worden aangekocht, door gebrek aan tijd of zin om die zelf te maken. Er wordt minder fruit en groenten gegeten. De ccc-cultuur : teveel cola, chips en chocolade.

Alcohol bevordert gewichtstoename omdat het veel energie bevat en het geeft geen gevoel van verzadiging. De aanvoer van energie uit een drankje wordt bepaald door het alcoholgehalte. Hoe hoger het alcoholgehalte, hoe meer energie wordt geleverd. Alcohol heeft bovendien een extra dikmakend effect doordat het de afbraak van het vet uit de voeding vertraagt en er zo voor zorgt dat je lichaam meer vet opslaat.

Calorieën uit alcohol zijn "lege" calorieën: zonder voedingswaarde!

Het aantal calorieën in drank is afhankelijk van het alcoholgehalte (elke gram alcohol bevat 7 calorieën) en de aanwezige suikers. Bier bijvoorbeeld bevat minder calorieën dan wijn, maar is rijker aan suikers.

Te weinig beweging

Een tekort aan beweging draagt ook bij tot overgewicht. Om voldoende beweging te hebben, moet een volwassene dagelijks 30 minuten aan matig intensieve lichaamsbeweging doen. Dit kan heel eenvoudig door vaker de trap te nemen, naar het werk te fietsen, meer de fiets te gebruiken in plaats van de auto. Het leven in de westerse wereld is te sedentair geworden. Televisie, meer en meer computer, computerspelletjes, minder lichamelijke arbeid ten gevolge van meer automatisatie,… zijn daarvoor verantwoordelijk. Hoe meer je beweegt, hoe sneller de stofwisseling wordt, hoe meer je verbruikt en hoe minder vetweefsel er wordt opgestapeld.

Genen

Obesitas komt vaak voor binnen families. Dit is te verklaren door de gewoonten en de omgeving die familieleden met elkaar delen, maar ook genetische factoren. Het voorkomen van obesitas bij ouders is een sterke risicofactor voor het ontwikkelen van obesitas bij hun kinderen.

De eetgewoontes maken dat we verzwaren, de aanleg (genetica) bepaalt hoeveel we verzwaren. De genen die eventueel aan de basis liggen van de gevoeligheid voor het ontwikkelen van overgewicht zijn voor het overgrote deel nog onbekend. Dit geldt ook voor de rol van interacties tussen genen onderling en tussen genen en leefstijlfactoren. Het eetgedrag wordt hoofdzakelijk geregeld door honger- en verzadigingsgevoelens. Deze gevoelens worden geregeld door verschillende organen en boodschappersystemen. In dit proces speelt de hypothalamus een centrale rol. De hypothalamus is een orgaantje in de hersenen. Het zorgt ervoor dat de verschillende signalen doorgegeven worden naar de hersenen en daarna naar de rest van het lichaam. Bij hongergevoelens zal men gaan eten en bij verzadigingsgevoelens zal men stoppen met eten.

Lichamelijke factoren

Werkt je schildklier te traag (hypothyreoïdie), dan komen er minder hormonen vrij en vertraagt de stofwisseling, met als gevolg dat je gewicht toeneemt, zonder meer te gaan eten. Hypothyreoïdie is vast te stellen via een bloedonderzoek.

Medicatie

• Sommige medicijnen  zoals o.m. bepaalde anti-epileptica, antidiabetica kunnen een invloed hebben op de stofwisseling.
• Bepaalde antidepressiva beïnvloeden het gevoel van verzadiging.
• Bètablokkers (middelen tegen hoge bloeddruk en hartproblemen) kunnen het afbreken van het vet tijdens een dieet tegengaan.
• Sommige contraceptieve hormoonpreparaten en corticosteroïdentherapie voor diverse ziektebeelden kunnen overgewicht veroorzaken.

Emotionele factoren

Emotionele factoren die een gestoord eetgedrag in de hand kunnen werken en op die manier overgewicht kunnen veroorzaken zijn:

• schaamte;
• schuldgevoelens;
• negatief zelfbeeld (weinig zelfvertrouwen, minderwaardigheidsgevoelens);
• negatief lichaamsbeeld;
• pestproblematiek;
• stress.

Lees meer

Lees minder

Overgewicht en obesitas zijn risicofactoren voor andere ziektes. Het is veel meer dan een louter een gewichtsprobleem.  Overgewicht kan de gezondheid schaden door ziektes die ontstaan als het gevolg van het teveel aan gewicht. De ziektes die ontstaan ten gevolge van overgewicht en obesitas noemen we de nevenziektes of comorbiditeiten. Hoe hoger het gewicht, hoe meer kans op ziekte. Anderzijds kan een beperkte gewichtsdaling al een grote invloed hebben op de gezondheid en de risicofactoren terugdringen.

Er zijn op diverse vlakken gevolgen. Het zou ons te ver leiden om alle gevolgen uit te diepen, maar we willen wel een aantal mogelijke gevolgen op een rijtje zetten. Mogelijke gevolgen zijn:

lichamelijk

• kortademigheid bij inspanningen of sport;
• sneller vermoeid zijn;
• gewrichts- en spierproblemen;
• huidproblemen;
• hygiëneproblemen waaronder overmatig zweten;
• onvruchtbaarheid bij vrouwen.

Psychisch

Obesitas brengt daarnaast ook vaak psychische en sociale problemen en een verminderde kwaliteit van leven met zich mee waarbij we onder meer kunnen denken aan:

• ontwikkeling van een laag zelfbeeld;
• daling van het zelfvertrouwen;
• gedragsproblemen;
• depressiviteit;
• sociaal isolement.

Maar wat misschien nog belangrijker is, is dat men zich bewust moet zijn van het feit dat langdurig overgewicht ook gevolgen heeft op langere termijn. De levensverwachting daalt bij overgewicht. Zo is de levensverwachting van een 40-jarige zwaarlijvige vrouw 7 jaar korter dan bij de gemiddelde vrouw en van een 40-jarige man 6 jaar korter. Dit heeft te maken met zware comorbiditeit die kan optreden. Hier kunnen we onder meer denken aan orthopedische klachten, hart- en vaatziektes, te hoge bloeddruk, stofwisselingsstoornissen, diabetes 2,  menstruatieklachten, gal-en leveraandoeningen en ook bepaalde soorten kanker komen meer voor bij obese mensen. Redenen te over om iets te doen aan overgewicht.

Lees meer

Lees minder

In de eerste plaats moet je zelf willen vermageren en er volledig achter staan. Te snel ineens willen vermageren heeft weinig zin; dit houd je doorgaans niet lang vol. Streef naar 10% gewichtsreductie op 6 à 12 maanden tijd. Op die manier is het vol te houden en gaat gezond eten ook normaal lijken op termijn.

Volgende tips kunnen je zeker al vooruit helpen:

• Neem 3 hoofdmaaltijden per dag en eventueel 1 tot 2 tussendoortjes.
• Neem je een tussendoortje, kies dan voor fruit, magere melkproducten, rijstwafels of droge koekjes.
• Sla zeker het ontbijt niet over. Je hebt per slot de gehele nacht niets gegeten en je lichaam heeft nood aan energie. Vermijd hierbij zoetigheden als choco- of speculaaspasta. Kies eerder voor yoghurt, vezelrijke muesli of fruit.
• Vermijd vetrijke maaltijden. Stoom liever je eten in plaats van het te bakken. Kies voor magere ingrediënten (afgeroomde melk, magere kaassoorten, minarines). Maar zorg wel dat je nog iets van vet opneemt; bij voorkeur onverzadigd (plantaardig) vet.
• Neem tijd voor je maaltijd. Kauw voldoende. Hierdoor geraak je beter verzadigd, gedurende langere tijd.
• Eet veel groenten, fruit, aardappelen en volle graanproducten;
• Drink voldoende: dagelijks een tweetal liter water is noodzakelijk. Koffie, thee en light-frisdranken kunnen voor afwisseling zorgen, op voorwaarde dat je er geen suiker aan toevoegt.
• Beperk je vleesinname. Porties van 150 g per dag volstaan.
• Beperk je alcoholgebruik tot maximum 1 à 2 glazen per dag. Denk eraan dat alcohol veel calorieën bevat!
• Doe je boodschappen na de maaltijd, maak een boodschappenlijstje en houd je daar ook aan!
• Last but not least: beweeg voldoende om vet te verbranden. 1 uur per dag fietsen, wandelen of zwemmen is beter dan verdoorgedreven powertraining voor je conditie.

Lees meer

Lees minder

Wanneer je overgewicht hebt en zeer drastisch wenst te vermageren, spreek je hier best even over met je arts. De arts zal de mogelijke behandelingen met je bespreken.
Indien nodig kan je arts ook een chirurgische ingreep aanraden. Maar dit is doorgaans enkel noodzakelijk bij patiënten bij wie het overgewicht levensbedreigend is (BMI ≥ 35 kg/m²).

Lees meer

Lees minder

De basis van een goede behandeling bestaat uit een analyse van de oorzaken van het overgewicht. Dit vergt een behoorlijke tijdsinvestering. Juist omdat de oorzaken bij iedereen verschillend zijn, is het belangrijk om te kijken wat precies bij een persoon tot overgewicht heeft geleid.

Eén van de kerndoelen van de behandeling zou dan ook moeten zijn: het wegnemen van de oorzaken van het overgewicht, voor zover mogelijk. Doet men dit niet, dan is er sprake van symptoombestrijding. Het is dus belangrijk om bij mensen met overgewicht naast voedingspatroon, eetgedrag, bewegingspatroon ook aandacht te besteden aan motivatie. Eventueel kunnen ook andere gedragsmatige aspecten, zoals het omgaan met emoties en het sociale eetgedrag ter sprake worden gebracht.

Overgewicht is niet alleen beperkt tot volwassenen. Reeds van jongsaf aan kan men geconfronteerd worden met overgewicht en obesitas. Vanzelfsprekend zijn andere behandelingsvormen aangewezen.

Kleuters, kinderen en adolescenten

Kinderen met overgewicht of obesitas hoeven niet noodzakelijk te vermageren, een stabilisatie van het gewicht op zich is de belangrijkste doelstelling, dus gewichtsbehoud, gewichtscontrole. Kinderen blijven immers nog groeien tot aan het einde van de adolescentie en worden zo met behoud van gewicht, toch slanker.

Eénmaal een kind zich in de categorie van morbide obesitas bevindt, is gewichtsverlies echter absoluut noodzakelijk en kan een residentiële opname in een gespecialiseerd centrum zoals bijvoorbeeld het zeepreventorium in De Haan overwogen worden.

Hieronder is een tabel opgemaakt volgens de doelen van behandelingen bij kinderobesitas, rekening houdend met de leeftijd en de ernst van het overgewicht.

80 % van de obese kinderen op de leeftijd van 10 jaar, zijn ook op volwassen leeftijd obees. Daarom is het tijdig opsporen en ingrijpen zo belangrijk, zowel voor de kinderen, ouders als de maatschappij in het algemeen. Interventies op kinderleeftijd blijken bovendien betere resultaten te geven op lange termijn dan interventies op volwassen leeftijd. Hoe jonger het kind, hoe groter de kans dat het blijvend goede gewoontes aanleert. Ouders spelen hierin een zeer belangrijke rol door hun voorbeeldfunctie. 

De eerste keus bij de behandeling van kinderen met obesitas is een behandeling bestaande uit verschillende interventies:

• Verminderen energie-inname

Het verminderen van de energie-inname, door een individueel samengesteld dieet zal leiden tot verbetering van het eetgedrag.

Kinderen en adolescenten in de groei hebben voedingsstoffen nodig. Daarom is het belangrijk dat je hen niet zomaar een ‘dieet’ laat volgen! Het is belangrijk om samen te werken met de huisarten, apothekers, diëtisten… zij weten immers wat kinderen, jongeren naargelang hun leeftijd en lengte nodig hebben om gezond te blijven. Strenge diëten zijn zinloos. Ze tasten het concentratievermogen van het kind/de adolescent aan en beperken de groei.

• Meer bewegen

Het zal duidelijk zijn dat beweging heel belangrijk is bij het bestrijden van obesitas. Kinderen bewegen steeds minder, terwijl beweging zo goed voor ze is. Door te bewegen verbruiken ze energie, neemt hun spierweefsel toe en neemt de kans op het krijgen van chronische ziektes af. Het hoeft geen betoog dat veel bewegen ook de kans op obesitas kan beïnvloeden. Het is belangrijk om kinderen te stimuleren om elke dag één tot anderhalf uur te bewegen, vooral door het buitenspelen. Verder kunnen we kinderen stimuleren om vaker de fiets te nemen voor boodschappen…

Als het niet lukt om zelf je kind te stimuleren om meer te bewegen, kan je altijd beroep doen op sportclubs of op professionals.

• Gedragsverandering

Psychologische interventies ter ondersteuning van gedragsverandering kunnen op maat worden toegevoegd.

Niet zelden rapporteren kinderen met overgewicht psychosociale problemen. Dikke kinderen worden vaker gepest… Velen hebben reeds verschillende pogingen ondernomen om iets aan hun overgewicht te doen, maar zonder blijvend resultaat. Dit zorgt er soms voor dat ze hun motivatie en zelfvertrouwen verliezen, wat kan leiden tot emotionele en/of gedragsproblemen. Ook ligt het gevaar dat deze kinderen in een sociaal isolement komen steeds op de loer.

Een volwaardig begeleidingsprogramma voor kinderen/adolescenten met overgewicht besteed ook aan psychologische interventies voldoende aandacht. Dit niet alleen voor de kinderen maar ook voor de ouders.

• Een behandeling met geneesmiddelen wordt in het algemeen ontraden. In uitzonderlijke gevallen kan dit als ondersteunende therapie worden overwogen.
• Op dit moment worden chirurgische interventies in de behandeling van morbide obesitas bij kinderen en adolescenten niet aanbevolen.

Vanzelfsprekend nemen ouders een belangrijke rol in bij de behandeling van overgewicht bij kinderen. Voeding en opvoeding kunnen niet los van elkaar worden gezien. Ouders staan in voor de boodschappen en de bereiding van de maaltijden. Ouders staan ook model met betrekking tot eet-, bewegings- en ander gewichtsgerelateerd gedrag. Kinderen imiteren de gewoonten van hun ouders. Daarnaast kunnen ouders met hun reacties op gedragingen van hun kinderen bepaald gedrag aan- of afleren, bijvoorbeeld door gedrag te belonen, negeren of te bestraffen. Een begeleidingsplan voor ouders maakt dan ook meestal deel uit van de behandeling van obese kinderen.

Volwassenen

De behandeling van obesitas kan gebeuren door het toepassen van een aantal strategieën. In het kort zijn dit diëten, bewegingsprogramma's of een combinatie hiervan, farmacotherapie (behandeling met geneesmiddelen), gedragstherapie en bariatrische chirurgie. De behandeling van obesitas is erop gericht terug een gezond gewicht te handhaven om zo ernstige gezondheidsproblemen te voorkomen en de levenskwaliteit te verbeteren.

Een operatie om gewichtsverlies te bekomen is meestal de allerlaatste stap. Men kiest hiervoor als andere behandelingen geen of onvoldoende effect hebben gehad. Hier vind je in chronologische volgorde de stappen die genomen worden om obesitas te behandelen.

• Verminderen energie-inname

Je dagelijkse inname van calorieën sterk beperken en gezonder eten zijn essentiële elementen in de behandeling van obesitas. Je kan best traag maar gestaag gewicht verliezen aan de hand van een uitgebalanceerd dieet volgens je eigen noden en behoeften. Als je een crashdieet volgt waarbij je snel veel afvalt, riskeert je dat het gewicht er ook snel weer bijkomt en dan spreken we van het zogenaamde jojo-effect. Aan te raden  is een dieet met veel groente, fruit en volkorenproducten. Die bevatten vaak niet alleen weinig calorieën, maar zorgen er ook voor dat je je sneller verzadigd gaat voelen.

• Meer bewegen

Een andere goede manier om lichaamsvet te verliezen is door regelmatig te bewegen. Alle beweging is goed, al is het maar wandelen of rustig fietsen. Volwassenen zouden 30 minuten per dag moeten bewegen aan matige intensiteit en dit minstens 5 dagen per week. Dit kan een stevige wandeling zijn, maar je kan ook fietsen, zeilen of ballen naar de basketbalring gooien. Daarbij zou je minstens drie keer per week ook intense inspanningen moeten leveren, die minstens 20 minuten moeten worden volgehouden.  Intense inspanningen kunnen bijvoorbeeld bestaan uit joggen, skiën of basketballen. Je merkt dat je een hevigere inspanning doet doordat je sneller ademt en je hart veel sneller klopt.

• Geneesmiddelen

Het beste is natuurlijk gewicht te verliezen door regelmatige lichaamsbeweging en een gezonde voeding of eventueel dieet.  Maar in bepaalde situaties kunnen geneesmiddelen wel aangeraden zijn. Geneesmiddelen kunnen er bijvoorbeeld voor zorgen dat je je sneller verzadigd voelt of de absorptie van vetten voorkomen.

Een stofwisselingremmer zoals orlistat (op de markt onder de namen Xenical en Alli) zorgt dat ongeveer 30% van het ingenomen vet niet wordt opgenomen in het lichaam, wat het lichaam verlaat via de darmen en kan zorgen voor een olieachtige ontlasting. Vet beperken kan deze  onaangename nevenwerking  beperken. Medicatie is een hulpmiddel, het is niet van ik neem een pil en ik zal vermageren, het is altijd in combinatie met een caloriebeperkt dieet.

• Maagballon

Een andere optie alvorens over te schakelen op het laatste redmiddel namelijk de chirurgische ingreep, is de maagballon.

Een maagballon is een hulpmiddel, altijd in combinatie met aangepaste voeding (beperkt aantal calorieën). Het plaatsen van een maagballon gebeurt onder volledige verdoving. De maagballon wordt via de mond en de slokdarm ingebracht tot in de maag. Eenmaal de ballon ter plaatse is, wordt deze opgeblazen met 500 à 700 cc water of lucht (afhankelijk van de soort maagballon). Daardoor wordt de maag bijna volledig gevuld en kan je minder grote porties eten, er is sneller een verzadigingsgevoel. In aansluiting wordt er door de voedingsdeskundige een voedingsschema opgemaakt en wordt er uitleg gegeven over een dieet van 1400 kcal. Er wordt ook aangeraden meer te gaan bewegen, zo mogelijk te sporten. Je blijft minstens 2 dagen opgenomen in het ziekenhuis. Vooraleer het ziekenhuis te verlaten moet je in staat zijn te eten en mag je niet meer roken. Door de inwerking van de maagzuren op de ballon, kan een maagballon maximum 6 maanden (uitzonderlijk tot 9 maanden) ter plaatse blijven. Ook het verwijderen gebeurt via een gastroscopie. De arts laat het vocht of de lucht uit de ballon ontsnappen en de ballon wordt via slokdarm en mond verwijderd.

•  Bariatrische chirurgie

Als alle voorgaande opties doorlopen zijn en de patiënt nog steeds niet afvalt, is een chirurgische ingreep een laatste mogelijkheid. Net als bij andere operaties zijn er heel wat risico’s verbonden aan zo’n operatie. Niet iedereen komt hiervoor in aanmerking. Voorwaarden zijn:

• BMI van meer dan 40 (morbide obesitas).
• BMI tussen 35 en 40, met ernstige gezondheidsproblemen.

Bariatrische chirurgie heeft tot doel het ingrijpend en langdurig verlagen van het lichaamsgewicht van patiënten met ernstige of morbide obesitas. Chirurgische behandeling van morbide obesitas is de enige effectieve methode om op lange termijn voldoende gewichtsverlies te bekomen en dit op termijn te behouden voor een selecte groep patiënten. Er zijn verschillende soorten obesitaschirurgie (bariatrische chirurgie) mogelijk. We kunnen drie groepen onderscheiden.

restrictieve chirurgie

Restrictieve chirurgie is gebaseerd op innamebeperking. Hierbij wordt het maagreservoir verkleind, zodat de voedseltoevoer beperkt wordt. Er kunnen slechts kleine hoeveelheden gegeten worden en zo treedt er vlug een verzadigingsgevoel op. Voorbeelden van de meest toegepaste ingrepen van het restrictieve type zijn :

Gastric banding (Rond het bovenste deel van de maag wordt een band geplaatst, die via een catheter wordt verbonden met een poortje. Dit poortje wordt onderhuids geplaatst. Via dit poortje kan vloeistof worden ingespoten waardoor de band gevuld wordt en er zodoende minder passage is door de maagband.)

De masonoperatie of vertical banded gastroplasty is een operatie die al meer dan 20 jaar bestaat. In feite gaat het om een maagverkleining met nietjes. Met nietjes en een ring wordt er een kleine voormaag gecreëerd. Dat kleine maagzakje zal ervoor zorgen dat je sneller een verzadigd gevoel krijgt en dus ook minder gaat eten.

chirurgie gebaseerd op malabsorptie

De malabsorptietechniek zorgt ervoor dat een deel van de voeding niet wordt opgenomen door de darmen waardoor de calorieaanvoer dus ook minder is. Een voorbeeld hiervan is de scopinaro-ingreep die eigenlijk een voorloper is op de duodenal switch (zie hieronder).

combinaitie restrictie/malabsorptie

Chirurgie gebaseerd op beide principes waardoor zowel de opname als de inname beperkt wordt. Voorbeelden hiervan zijn de Gastric bypass en duodenal switch.

Bij deze operaties wordt de maag verkleind en maakt de chirurg een soort omleiding . Een groot deel van de dunne darm wordt hierdoor ‘buiten werking’ gesteld, waardoor je voedingsstoffen minder goed opneemt. Door de verkleinde maag ben je bovendien sneller verzadigd. De ingreep is vrij drastisch en niet zonder risico's. De maag wordt soms tot 10% van zijn oorspronkelijke omvang verkleind.

Patiënten moeten er rekening mee houden dat een operatie geen mirakeloplossing is. Een operatie garandeert niet dat je van al je overtollige gewicht verlost zult worden.

Lees meer

Lees minder

1. Voorkomen is beter dan genezen.
2. Erken dat je ernstig overgewicht hebt.
   Spreek met jezelf af dat je er iets aan gaat doen.
3. Schaam je er niet voor.
   Je bent zeker niet de enige met ernstig overgewicht. Probeer erover te praten met mensen in je omgeving bij wie je je op je gemak voelt. Praat erover met je arts en/of apotheker. Zoek meer informatie over obesitas, in de bibliotheek, de boekhandel of op internet. Zoek professionele hulp indien nodig. Er zijn goede behandelingen. 
4. Houd een eetdagboek bij.
   Schrijf daarin precies op wanneer je wat gegeten hebt. Schrijf ook op welke gedachten en gevoelens je daarbij had. Zo krijg je meer inzicht in je eetgedrag. Dit kan meteen een goede voorbereiding zijn op een behandeling! 
5. Stel realistische doelen. 
   Je kunt niet zomaar op een, twee, drie 30 kg vermageren. Kies voor traag maar blijvend gewichtsverlies en vermijdt crashdiëten. 
6. Eet gezond en evenwichtig.
   Een optimale behandeling van de ziekte vereist een evenwichtige en afwisselende voeding.  Vermindering van het vetverbruik is voor diabetici des te belangrijker omdat zij een groter risico lopen op aderverkalking. Belangrijk is ook dat je je alcoholverbruik matigt.  Alcohol vergroot namelijk de kans op een hypo en alcoholische dranken bevatten vaak veel suiker.
7. Beweeg voldoende.
   Het heeft een enorm gunstig effect op je hart- en bloedvaten en op je bloedsuikerspiegel.  Dagelijks een halfuurtje bewegen doet al wonderen.
8. Geloof in jezelf.
   Het is niet omdat je kampt met overgewicht dat je niet in jezelf kunt geloven, je bent best de moeite waard ook al lukt het je niet steeds om je aan je dieet te houden.
9. Beloon jezelf regelmatig voor je inspanningen. 
   Vermageren lukt niet zomaar vanzelf, het is een lang proces met vallen en opstaan. Kijk naar je successen, de momenten dat je doorzet.
10. Visualiseer voor jezelf de voordelen van gewichtsverlies.
    Maak voor jezelf een checklist waar je in een oogopslag kan zien waarvoor je het doet: voor het bevorderen van je gezondheid, voor er mooier en fitter uit te zien, om willen van sociale factoren… het stimuleert je vast op moeilijke momenten.

Lees meer

Lees minder

Lees minder

Lees meer

Eet gezond. Enkele algemene regels:

• Zorg voor regelmaat:
• Eet op regelmatige tijdstippen;
• Sla geen maaltijden over;
• Neem 3 hoofdmaaltijden en eventueel twee tot drie tussendoortjes.
• Eet gevarieerd.
• Beperk vette en suikerrijke voeding.
• Eet minstens 200g groenten en 2 tot 3 stukken fruit per dag.
• Eet voldoende vezels uit volkoren brood, volkoren pasta, bruine rijst, haver, ongesuikerde muesli, groenten, fruit,… . Vezels hebben een cholesterolverlangend effect.
• Wees matig met zout.
• Drink niet meer dan 2 glazen alcohol per dag.

Hieronder enkele concrete adviezen

Dranken

• Drink 1,5l tot 2l per dag. Bij voorkeur water.
• Vermijd frisdranken. Deze bevatten erg veel suiker. Teveel suiker leidt tot een verhoging van triglyceriden en zo ook tot een te hoge cholesterol.

Granen en zetmeelhoudende producten

• Eet bij voorkeur volle granen zoals in volkoren brood, volkoren pasta, bruine rijst, haver, ongesuikerde muesli, …
• Vermijd croissants, koffiekoeken, rozijnenbrood, sandwiches,…. Deze bevatten veel vetten en suikers en leveren nagenoeg geen voedingsstoffen.
• Gekookte aardappelen hebben de voorkeur.
• Bereid aardappelpuree enkel met melk, gebruik geen boter of eieren.
• Vermijd vette aardappelbereidingen zoals frieten, kroketten, gratin,…

Groenten en fruit

• Groenten en fruit zijn rijk aan vezels. Eet minstens 200g groenten en twee tot drie stukken fruit per dag.
• Diepvriesgroenten zijn even gezond als verse groenten. Vermijd echter diepvriesgroenten bereid in saus.
• Groenten uit blik zijn een gezond en snel alternatief bij tijdsgebrek. Ze bevatten echter erg veel zout. Gebruik met mate.
• Er bestaan veel verschillende soorten groenten en fruit. Variëren is de boodschap!
• Vermijd fruit op siroop. Blikfruit in eigen sap kan wel.

Vlees, vis en eieren
Kies voor mager vlees, zoals

• gevogelte (zonder vel): kip, kalkoen, struisvogel, wilde eend,....
• kalf, rund.
• puur rundsgehakt.
• paard.
• wild (konijn, haas, hert, ree, everzwijn).
• mager varkensvlees (haasje, mignonette, gebraad),
• mager lamsvlees (bout, filet).
• Magere vleeswaren zoals kippenwit, kalkoenham, ontvette ham, rosbief, filet d’anvers, paardenrookvlees, filet de sax, gebraad.

Vermijd vet vlees zoals:

• vet varkensvlees (spieringkotelet, spek, ribbetjes).
• gehakt (gemengd, varken, gevogelte).
• lamsschouder.
• schapenvlees.
• orgaanvlees (lever, zwezerik, tong).
• kant- en klare vleesgerechten.
• gepaneerde vleessoorten.
• vette vleeswaren (salami, boterhamworst, paté, bereide salades).

Vis is rijk aan onverzadigde vetten. Vette vis is rijk aan omega 3 vetzuren, die een gunstig effect hebben op de cholesterol.

• Eet twee tot drie maal per week vis, waarvan minstens één keer vette vis.
• Mager: kabeljauw, schelvis, wijting tong, zeebaars, pladijs, zeewolf,… .
• Vette vis: haring, zalm, sardienen, ansjovis,... .
• Vermijd gefrituurde of gepaneerde vis.
• Schaal- en schelpdieren (garnalen, krab, mosselen,…) bevatten veel cholesterol. Beperk tot één maal per veertien dagen.

Eet niet meer dan twee eidooiers per week. Dit geldt voor alle bereidingen met eieren, dus ook pannenkoeken, gebak, mayonaise,… Je kunt een omelet ook bereiden met één eidooier en twee of drie eiwitten.

Zuivelproducten

• Kies voor magere of halfvolle melk.
• Vermijd producten met volle melk, verse room, vette kaas of yoghurt.
• Kies voor magere of halfvolle yoghurt of platte kaas.
• Vermijd vette kaassoorten (48+). Magere kaassoorten hebben een vetgehalte van maximaal 30+.
• Vermijd kant- en klare desserten op basis van melk (pudding, ijs, mousses,…).

Vetten
Belangrijker dan de totale vetinname is de kwaliteit van vetten.

• Beperk de inname van verzadigd vet en kies voor voedingsmiddelen die rijk zijn aan onverzadigde vetten (plantaardige olie, vette vis, noten, zaden).
• Verkies een plantaardige olie boven boter of margarine. .
• Er zijn speciale margarines met plantensterolen op de markt. Deze hebben mogelijk een gunstig effect bij personen met een hoge cholesterol omdat ze de opname  van cholesterol ter hoogte van de darm verlagen. Indien je al cholesterolverlagende medicatie gebruikt, bespreek dan het gebruik van dergelijk margarines eerst met je arts.
• Kies zoveel mogelijk voor gezonde bereidingswijzen zoals stomen, koken, grillen, braden,… .
• Vermijd transvetten (koekjes, fastfood, chips, gebak,…).
• Beperk zoveel mogelijk het gebruik van sauzen.

Tussendoortjes

• Eet maximaal twee tot drie tussendoortjes per dag.
• Kies voor caloriearme tussendoortjes zoals vers fruit, mager zuivelproducten, een droge koek, crackers, rijstwafel,… .
• Gebruik zoetstof in plaats van suiker (bijvoorbeeld aspartaam, stevia, tagatesse,… ).

Alcohol:
Drink maximaal twee glazen alcohol per dag.

De kans op een hart- en vaataandoeningen wordt verhoogd door een aantal risicofactoren. Op factoren zoals leeftijd, geslacht en erfelijkheid heeft u geen invloed. Andere risicofactoren kun je wel beïnvloeden via gezonde levensstijl. Concrete maatregelen zijn:

• Stop met roken. Bepaalde stoffen in sigarettenrook beschadigen de binnenwand van de bloedvaten, wat kan leiden tot atherosclerose. Roken verhoogt daarnaast de bloeddruk en heeft een ongunstig effect op het cholesterolgehalte.
• Indien je te zwaar bent, probeer dan af te vallen. Overgewicht heeft een schadelijk effect op de bloedvaten aangezien het vaak samengaat met een te hoge bloeddruk, een te hoog cholesterolgehalte en diabetes.
• Zorg voor voldoende lichaamsbeweging. Probeer minstens dertig minuten per dag te bewegen. Ga bijvoorbeeld wandelen, fietsen, zwemmen,… . Beweging verlaagt het gewicht en het cholesterolgehalte en heeft een gunstige invloed op de bloeddruk.
• Een hoge bloeddruk verhoogt de kans op een scheurtje in de wand van het bloedvat en vormt zo een grote risicofactor voor hart- en vaataandoeningen. Laat je bloeddruk regelmatige controleren. Wanneer er medicatie wordt voorgeschreven voor een hoge bloeddruk, neem deze dan stipt in.
• Overmatig cholesterol zet zich vast op de binnenkant van de bloedvaten (vorming plaques). Laat het cholesterolgehalte in je bloed controleren. Wanneer er medicatie wordt voorgeschreven voor een hoge cholesterol, neem deze dan stipt in.
• Heb je diabetes, zorg er dan voor dat je je bloedsuiker onder controle houdt. Een ontregeling van de bloedsuiker, leidt op termijn tot beschadiging van de bloedvaten.
• Vermijd stress. Stress verhoogt de kans op hart- en vaataandoeningen.
• Zorg voor een gezonde en gevarieerde voeding. Dit wil zeggen:
• Eet minstens 200g groenten en 2 tot 3 stukken fruit per dag.
• Eet voldoende vezels uit volkoren brood, volkoren pasta, bruine rijst, haver, ongesuikerde muesli, groenten, fruit,….
• Beperk de inname van verzadigde vetten zoals in vet vlees, vette vleeswaren, volle zuivelproducten, koekjes, chocolade, zoute snacks, harde margarine, gefrituurde etenswaren,… .
• Vermijd producten met veel cholesterol zoals eidooiers (maximum 2 per week), orgaanvlees (lever, nieren) en schaal- en schelpdieren (garnalen, mosselen,..).
• Zet 2x per week vis op het menu en kies daarbij 1x voor vette vis  (zalm, makreel, haring, sardienen,…).
• Wees matig met zout.
• Drink niet meer dan 2 glazen alcohol per dag.

1. Voorkomen is beter dan genezen.
2. Erken dat je ernstig overgewicht heeft en spreek met jezelf af dat je er iets aan gaat doen.
3. Schaam je er niet voor. Je bent zeker niet de enige met ernstig overgewicht. Probeer erover te praten met mensen uit je omgeving bij wie je je op je gemak voelt. Praat erover met je arts en/of apotheker. Zoek meer informatie over obesitas, in de bibliotheek, de boekhandel of op internet. Zoek professionele hulp indien nodig. Er zijn goede behandelingen. 
4. Houd een eetdagboek bij en schrijf daarin precies op wanneer je wat gegeten hebt. Schrijf ook op welke gedachten en gevoelens je daarbij had. Zo krijgt  meer inzicht in je eetgedrag. Dit kan meteen een goede voorbereiding zijn op een behandeling! 
5. Stel realistische doelen. Je kunt niet zomaar op een, twee, drie 30 kg vermageren. Kies voor traag maar blijvend gewichtsverlies en vermijdt crashdiëten. 
6. Eet gezond en evenwichtig.
   Een optimale behandeling van de ziekte vereist een evenwichtige en afwisselende voeding.  Vermindering van het vetverbruik is voor diabetici des te belangrijker omdat zij een groter risico lopen op aderverkalking. Belangrijk is ook dat je je alcoholverbruik matigt.  Alcohol vergroot namelijk de kans op een hypo en alcoholische dranken bevatten vaak veel suiker.
7. Beweeg voldoende.
   Het heeft een enorm gunstig effect op uw hart- en bloedvaten en op uw bloedsuikerspiegel.  Dagelijks een halfuurtje bewegen doet al wonderen.
8. Geloof in jezelf.
   Het is niet omdat je kampt met overgewicht dat je niet in jezelf kan geloven, je bent best de moeite waard ook al lukt het je niet steeds om je aan je dieet te houden.
9. Beloon jeelf regelmatig voor je inspanningen. Vermageren lukt niet zomaar vanzelf, het is een lang proces met vallen en opstaan. Kijk naar je successen, de momenten dat je doorzet.
10. Visualiseer voor jezelf de voordelen van gewichtsverlies. Maak voor jezelf een checklist waar je in een oogopslag kunt zien waarvoor je het doet: voor het bevorderen van je gezondheid, om er mooier en fitter uit te zien, omwille van sociale factoren… het stimuleert je vast op moeilijke momenten.

In sommige gevallen is het noodzakelijk een arts te raadplegen. 

Tips om gezond te eten

• Eet 5 porties groenten en fruit per dag.
• Eet bij elke maaltijd zetmeelhoudende stoffen zoals brood, rijst en aardappelen.
• Wees zuinig met zout.
• Eet minder vlees en dan vooral mager vlees. Vermijd charcuterie en bereide salades.
• Vervang vlees door vis. Ook zeevruchten bevatten Omega-3.
• Drink 8 à 10 glazen water per dag. Vermijd koffie, thee en frisdranken.
• Gebruik 2x per dag magere zuivelproducten maar wees zuinig met kaas.
• Beperk het gebruik van vetten en geef de voorkeur aan plantaardige vetten.
• Zoute en zoete voedingswaren gebruik je enkel occasioneel.
• Bereid je eten in een oven, stoomoven of grilpan. Zo gebruik je minder vet.
• Beweeg minstens 30 minuten per dag.

Lees minder

Lees meer

Lees minder

Lees meer

Lees minder

Lees meer